Jamita Partangiangan Minggu XIII Set. Trinitatis
Sermon Tanggal 30 Agustus 2012
*** Patujolo***
Buku 5Musa on di pandohan na asing didok do, deutrononium manang to deutronomium touto; na marlapatan ‘angka uhum na nilehon tu bangso Israel na paduhalihon’. Uhum na parjolo sahali dipasahat tu bangso Israel ima Patik na Sampulu i, na dipasahat di Dolok Sinai. Isi ni buku 5Musa i marisihon angka na porlu na pinutik sian buku 1Musa—4Musa. Alai pambingkasi ni angka isi na pinutik sian 4 buku ni si Musa i ndang uju di Mesir dohot pardalanan di halongonan i be bangso i. Pambingkasi ni buku 5Musa on ima uju marpungu bangso i di adaran Moab laho mangarade mambongoti tano Kanaan. Di adaran Moab on ma bangso i marningot pardalanan saleleng 40 taon i sahat tu na tolhas laho manopot Aek Jordan ima tano situjuon nasida sian tano Mesir. Mangarade ma nasida disi laho bongot tu ngolu na imbaru ima ngolu ni sada bangso na so digomgomi bangso na asing. Ngolu na imbaru na naeng siboluson nasida ima laho pataridahon haimbaron nasida sian bangso na asing na adong di na humaliang tano Kanaan i; ima angka bangso naung manomba angka debata baal na maralo tu haporseaon ni bangso i hombar tu Patik naung pinasahat ni Jahowa di Dolok Sinai.
Pandok ni angka na bisuk, ia buku 5Musa on ima angka jamita na pinasahat ni si Musa tu bangso Israel andorang so mate ibana. Dipaingot si Musa ma bangso Israel di bagasan buku on taringot tu angka naung binahen ni Jahowa tu bangso i laho humophop nasida. Hombar tusi, dijamita ni si Musa i sandiri songon nanigurithon di buku 5Musa on laos dipaingot ma bangso i asa tongtong nasida marningot di pandonganion ni Jahowa marhitehite na patuduhon ngolu na marsihohot tu Patik ni Jahowa (nang pe uju dung bongot nasida tu tano Kanaan i laos jumpa nasida do bangso na asing di humaliang tano i naung marsomba tu debata baal). Dohot pangantusion na metmet, boi do dohonon buku on na gabe tanda taringot tu ngolu ni jolma naung manadinghon parngoluon na leleng laho manopot ngolu na imbaru na mangondolhon hasatiaon tu Debata. Rumang ni si Musa laho pasahathon jamitana i hira sahalak natuatua na mangalehon poda tu ianakhonna asa diingot ianakhon i tona na mansai ringkot siingotonna sian natorasna.
*** Hatorangan Ni Turpuk ****
1. Sai tangihon ma aturan dohot uhum.... Sibahenonmuna (ayat 1-2)
Turpuk on manggurithon poda dohot pangajarion na mansai ringkot siingoton ni bangso Israel; ala ni do umbahen na didok di ayat 1 i, “Nuaeng pe, ale Israel, sai tangihon ma aturan dohot uhum, angka na hupodahon tu hamu, sibahenonmuna, asa mangolu hamu jala masuk hamu tu tano siteanonmuna i, na nilehon ni Jahowa, Debata ni ompumuna i tu hamu”. Di bahasa Heber didokdo pandohan ‘sai tangihon’ dohot hata ‘shema’; na marlapatan ndang holan na mangondolhon hagunaan ni sipareon laho umbege nasa hata. Di pandohan Heber i umbagas do pe holan sian na umbege ala dihangham do i tu lapatan ni na; umpeop dohot na mamparateatehon.
Aha do huroha di turpuk on na porlu sitangihonon ni bangso i ?. Di ayat 1 i nunga tung mansai tangkas didok taringot tu sipatangihonon ni bangso i ima: aturan dohot uhum ni Jahowa asa margogo jala boi nasida mandai parbue ni tano naung nibagabagahon ni Jahowa tu bangso i marhitehite ompunasida. Bagabaga ni Jahowa taringot tu tano Kanaan i ima tano habaoran ni susu dohot situak ni loba (jaha: 2Musa 3:17). Asa boi janghonon ni bangso i tano Kanaan songon tano habaoran ni susu dohot situak ni loba, hombar tu pandohan na di ayat 1 mansai ringkot situtu nasida manangihon aturan dohot uhum ni Debata.
Nunga dipatorang di ginjang taringot sitangihonon ni bangso i, ima aturan dohot uhum. Di bahasa Heber, pandohan ’aturan’ didok do ’hoq’ na marpardomuan tu hata ’haqaq’; marlapatan: memahat, menulis batu, memutuskan, mengabadikan keputusan dengan memahatnya di batu. Alani, pandohan ’hoq’ patuduhon: kepermanenan atau keteguhan dari petunjuk Tuhan yang diberikan. Hombar tusi muse, pandohan ‘uhum’ marpardomuan ma i tu pandohan di bahasa Heber na mandok ‘misypat’, marlapatan tu ulaon ni Debata na pasahathon uhum tu angka na jahat dohot panghophop ni Jahowa tu angka na tigor. Alani, pandohan ‘hoq’ dohot ‘misypat’ na marlapatan do i tu tudutud na mansai tangkas na marharoroan sian Jahowa. Alani do umbahen na didok di ayat 2 i, ‘Ndang jadi ambaanmuna tu hata naung hutonahon i tu hamu, jala ndang jadi oruanmuna sian i, ingkon radotanmuna do angka tona ni Jahowa Debatamuna i, naung hutonahon i tu hamu’. Di hasomalan na jolo, somalna sai dibahen segel dohot ragam ni angka tanda na pahothon aturan manang parenta tu ro sian raja. Segel dohot tanda i do na patuduhon na so boi tambaan manang oruan parenta i (laos i muse do mula ni angka stempel ni organisasi naung tahasomalhon sahat tu tingki na parpudi on). Uhum dohot aturan ni Jahowa nunga diuhirhon i na so boi oruaon manang tambaan ni manang ise. Horong ni jolma i holan na laho manguahon aturan dohot uhum na niuhirhon ni Jahowa do.
Upa ni angka na mangoloi Uhum dohot Aturan ni Jahowa
Di horong ni ayat 1-2 on laos diaturhon do aha do upa sijaloon ni bangso i molo dung ditangihon nasida uhum dohot aturan ni Jahowa. Loas boi do muse berengon di horong na asing aha do upa sipasahaton ni Jahowa tu bangso i molo ditangihon nasida uhum dohot aturan ni Jahowa ima na tarsurat di 5Musa 4:40; 5:33. Upa na naeng sijaloon ni bangso i ima ’hangoluan’. Hangoluan na nidokna dison ndang holan na ganjang umur alai ’ngolu na marimpola’ . Ngolu na marimpola i do mambahen sada halak i marlapatan di ngoluna (marlapatan tu dirina sandiri laos marlapatan tu donganna jolma.
Sunggulsunggul do on dibahen si Musa tu tongatonga ni bangso Israel molo mangaranap nasida di pardalanan ni bangso i andorang so tolhas do pe nasida tu adaran Moab. Uju di tano Mesir nasida ndang tarbahen bangso i mambahen ngolu na marimpola ala digomgomi bangso na gumogo do nasida. Boi do dohonon, mangolu do bangso i di tano Gosyen alai ndang jumpa nasida ’hangoluan’. Ala ni aha ?. Mangula nasida alai ndang na laho tu nasida na niula nasida i. Na niula ni bangso i hatiha i holan laho pabalgahon sangap ni bangso Mesir do. Alani, marhitehite na manangihon uhum dohot aturan ni Jahowa do na mambahen bangso Israel i tama manjalo hangoluan sian Jahowa.
Mangurupi pangantusion taringot tu hatorangan on, boi do putihonta pandohan di bahasa Latin, ‘Carpe Diem’; lapatanna: petiklah hari. Unang holan na mamolus sambing jolma i di angka ariari ni ngoluna. Mansai ringkot do jolma mambahen ariari na binolusna marlapatan jala marguna. Unang ma sega pardalanan ni jolma i uju mamolus ariari ni ngoluna ala naung dialo ibana uhum dohot patik ni Jahowa. Molo dibahen bangso i do ngoluna na manangihon jala mangaranap tu Jahowa, ngolu na binolusna be gabe ngolu na gok ‘hangoluan’ ma, na boi berengon sian: ngolu na marpanghirimon, hidup yang optimis, hidup yang semangat.
2. Marhuaso do Jahowa maradophon sasudena (ay. 6-7)
Di horong on disungguli si Musa ma muse bangso Israel asa diradoti nasida uhum dohot patik ni Jahowa (ay. 6). Didok di ayat 6 i, “Antong radoti jala ulahon hamu ma angka i, ai i do gabe hapistaranmuna dohot hapantasonmuna di adopan ni angka bangso...”. Dua ma parbue na boi siputihon ni bangso i dung diradoti jala diulahon nasida uhum dohot aturan ni Jahowa, ima: gabe hapistaran dohot hapantasanmuna di adopan ni angka bangso. Tu dia do astuan ni na dua parbue on ?. Tabereng ma jolo di toru on:
1. Hombar tu pambingkasi ni turpuk na pinatolhas ni si Musa tu bangso Israel di adaran Moab andorang so bongot nasida tu tano Kanaan. Hatiha i nunga adong be bangso na maringan di humaliang Kanaan. Angka bangso i sandiri nunga marsomba tu angka debata baal na tinandanasida. Hombar tu bagabaga ni Jahowa tu ompuni bangso Israel, si Abraham, taringot tu tano Kanaan na gabe inganan situak ni loba tu bangso i, na mansai ringkot situtu ma pataridahonon ni bangso i asa tandi nasida sian bangso na asing na adong di humaliang Kanaan i. Ingkon tandi ma nasida na bangso ni Jahowa na mangaradoti uhum dohot aturan ni Jahowa.
2. Dung tandi hadirion ni bangso i maradophon bangso na humaliang gabe di tanda bangso sileban ma ise Debata ni bangso Israel. On ma sihirimon ni Jahowa sian bangso Israel i. Marhitehite uhum dohot aturan ni Jahowa asa unang gabe sarombang nasida dohot bangso na humaliang i.
Asa denggan dirajumi bangso i ise Debata na mangalehon uhum dohot aturan tu nasida, di bagasan turpuk on digurithon ma taringot tu hatorangan na binahen ni si Musa taringot tu Debata na sinomba ni bangso Israel i. Di ayat 7 didok songon on, “Ai tung bangso na bolon dia ma songon i jonok angka Debata, songon Jahowa, Debatanta i, manang piga hali pe hita pajoujou Ibana?”. Dipaingot si Musa do bangso Israel taringot tu hajonohon ni Jahowa tu bangso i. Di angka bangso na asing (na humaliang Kanaan) marhaporseaon taringot tu debata na sinombanasida: Ingkon jumolo do debata baal i peleon nasida asa digomgomi debata baal angka bangso sileban na mangalehon pelean i. Disi do parasingan ni Debata na sinomba ni bangso Israel i. Dibagasan holong do Debata Jahowa manggomgomi bangso Israel i (ndang na jumolo mamele bangso Israel asa patar panggomgomion ni Jahowa tu nasida. I do umbahen gabe tubu haporseaon di tongatonga ni bangso Israel i taringot tu Jahowa na tongtong mambege molo manjoujou bangsoNa. Jahowa na sinomba ni bangso i ima Debata na umboto saluhut (omniscience), Debata na patar di tongatonga ni bangso i (Maha Hadir, omnipresence), jala Debata marhuaso maradophon saluhutna (Maha Kuasa, omnipotence). Didok dibagasan turpuk on, ndang adong debata na songon i di tongatonga ni portibi on.
3. Parhamaol ma partondionmu (ay. 9)
Jamita ni si Musa di bagasan turpuk on ima jamita na pinasahatna tu sada sundut na paradehon diri bongot tu tano Kanaan i. Alani, sundut na bongot tu tano inganan ni situak ni loba i martanggungjawab laho pabotohon uhum dohot aturan ni Jahowa tu angka ianakhonna dohot angka sundut na mangihut. Ima na nidokna di ayat 9 i, “Antong ramoti ma dirim jala parhamaol situtu tondim, asa unang lupa roham di jamita, angka naung niida ni matam, asa unang tallus sian roham saleleng ho mangolu, jala ingkot pabotohononmu do angka i tu angka anakmu dohot tu angka pahompum”. Hasomalan di godang bangso, sai disarihon do arta teanteanan tu angka pinomparna. Di pandohan Heber didok ma ‘teantenan’ i dohot ‘nachal’. Pandohan ‘nachal’ i laos jumpa do i di 1Musa 12:7 ima pandohan ni Debata tu si Abraham, “Tu pinomparmu ma lehonoku tano on...”. Jadi tano Kanaan na naeng sibongotan jala singinan ni bangso Israel sahat tu angka sundut na mangihut ima tano na so dapot marhitehite gogo ni bangso i alai holan silehonlehon ni Debata do.
Laos songon i do muse taringot tu uhum dohot aturan ni Jahowa. Uju dilehon Jahowa tano Kanaan tu bangso i laos dilehon Jahowa do uhum dohot aturanNa laho maniroi langka na ni bangso i uju maringan nasida di tano i. Alani, molo dipasahat nasida teanteanan tano i tu sundut na mangihut; laos songon i ma nian uhum dohot aturan ni Jahowa laos pasahaton jala ajarhononnasida ma i tu sundut na mangihut.
*** Panimpuli ***
Hombar tu pambingkasi ni turpuk on ima laho bongot bangso Israel tu tano Kanaan; alani mansai ringkot do nasida patuduhon haimbaron nasida sian angka bangso na humaliang na so mananda uhum dohot aturan ni Debata Jahowa. I do anggo ojahan ni turpuk on na naeng siputihonta asa tandi hita naung mananda Kristus Jesus ima marhitehite ngolu na marsihohot di aturan dohot uhum ni Debata. Hombar tusi adong ma siputihonta sian turpuk on, ima:
1. Ndang tarbahen hita dimpos mananda uhum dohot aturan ni Debata molo ndang ‘tangi’ hita di uhum dohot aturan i. Na boi taantusi taringot tu pandohan na tangi i ima mangauhon dohot manghangoluhon uhum dohot aturan i di ngolu partondionta. Molo dung boi do tabolus horong songon on, ndang tarbahen hita be malua sian uhum dohot aturan ni Debata.
2. Naung hot uhum dohot aturan ni Debata jala nunga diuhirhon i na so boi sesaon ni jolma. Lapatanna disi, ndang boi bahenonta uhum dohot aturan ni Debata laho patingkoshon angka ulaon na so tama naung taulahon. Suang songon i, uhum dohot aturan ni Debata na tongtong do i maralo tu saluhut hagiot na adong di portibi on. Alani, molo dung rumang ni halak na manangihon hata ni Debata ima halak na so boi paurohon uhum dohot aturan holan laho pajolohon saluhut hagiot na pinatubu ni portibi on.
3. Uhum dohot aturan ni Debata ima arta teantanan na ingkon sipasahatonta tu angka sundut na umpudi. Alani, adong do di hita sada ulaon na so boi pasidingon laho papatarhon dohot mangajari uhum dohot aturan ni Debata tu angka pinomparta.
